ساختار سیاسی ژاپن

حکومت در ژاپن بصورت سیستم پارلمانی می باشد. در قانون اساسی، پارلمان بعنوان عالیترین نهاد قدرتمند مملکتی و تنها مرکز وضع قوانین کشور تعیین گردیده است. امپراطور تنها بعنوان مظهر کشور و اتحاد مردم       می باشد و کلیه اعمال وی در رابطه با امور دولتی باید با مشورت و تصویب هیات وزیران باشد.

ژاپن دارای دو مجلس « نمایندگان »‌ و « مشاوران » می باشد. مجلسین به عنوان چکیده و تحقق واقعی و عملی اصل حق حاکمیت مردم تلقی گردیده و طبق قانون اساسی، بالاترین رکن قدرت حکومتی و تنها رکن قانونگذاری کشور میباشند. نخست وزیر از بین نمایندگان " مجلس نمایندگان"و از حزبی که اکثریت را دارد انتخاب می شود. وزرا و اعضای کابینه نیز توسط نخست وزیر و اکثرا از بین نمایندگان پارلمان انتخاب می شوند.

تقسیم قوا

قانون اساسی ژاپن در ماه می 1947 میلادی تصویب شد که مبتنی بر سه اصل می باشد:

الف - حاکمیت مردم،

ب - احترام به حقوق بنیادین انسانی

پ - صلح طلبی

به منظور حفظ موازنه قوا ، ساختار دولت به سه بخش مستقل مقننه، مجریه و قضاییه تقسیم شده است. هر یک از این قوا خود دارای نهادها و سازمان های مربوط به خود می باشد.

   قوه مقننه ژاپن

قوه مقننه ژاپن که به آنDiet می گویند دارای دو مجلس می باشد: مجلس نمایندگان و مجلس مشاوران. دایت تنها نهاد قانونگذاری ژاپن است و اختیارات دیگری نیز دارد. برخی از این اختیارات عبارتند از:

 - بحث و بررسی در مورد بودجه و تصویب آن

-  تصویب موافقتنامه ها و کنوانسیونها

-  انتصاب نخست وزیر

 - ارایه پیشنهاد و اصلاح قانون اساسی

هم چنین هر یک از دو مجلس می توانند به تفحص در مورد فعالیت های دولت بپردازند. برای تصویب یک لایجه توافق هر دو مجلس ضروری می باشد. با این وجود هنگامی که مواضع دو مجلس در مورد لوایح، بودجه، موافقتنامه ها یا انتصاب نخست وزیر متفاوت باشد تصمیم مجلس نمایندگان، تصمیم مجلس مشاوران را ملغی خواهد کرد.

مجلس نمایندگان

مجلس نمایندگان که در حقیقت مجلس اصلی ژاپن می‌باشد از این جهت مهم است که احزاب با بدست گرفتن اکثریت کرسی‌ها درآن می‌توانند زمامداری کشور را به عهده بگیرند. به همین دلیل حق انحلال مجلس توسط نخست وزیر تنها به مجلس نمایندگان محدود شده است. هر چند در ژاپن انتخاب نخست وزیر در دو مجلس نمایندگان و مشاوران انجام می‌گیرد اما اگر نخست وزیر انتخاب شده در دو مجلس متفاوت باشد، نخست وزیری در اولویت قرار می‌گیرد که در مجلس نمایندگان انتخاب شده است. تنها مجلس نمایندگان ژاپن حق دادن رای عدم اعتماد به هیات دولت را دارد که دراین صورت، نخست وزیر یا باید همراه با کابینه خود کناره‌گیری کرده و یا مجلس را منحل و انتخابات را برگزار کند.

شرایط نامزدی برای شرکت در انتخابات مجلس در ژاپن آسان بوده بگونه‌ای که هرشهروندی می‌تواند در انتخابات به شکل مستقل نامزد شود. داشتن سن بالاتر از ۲۵سال ( در مورد مجلس مشاوران۳۰سال ) و ملیت ژاپنی از جمله شرایط نامزدی در انتخابات مجلس ژاپن است.

مجلس نمایندگان 465 نماینده دارد و تمامی افرادی که به سن 20 سالگی رسیده باشند حق رأی دادن در انتخابات را دارند. مجلس نمایندگان دارای 17 کمیته دائمی، 9 کمیته ویژه و یک کمیسیون قانون اساسی می باشد. دوره نمایندگی چهار سال می باشد اما کابینه ژاپن به دنبال پیشنهاد نخست وزیر می تواند به موجب اصول 7 و 45 قانون اساسی آن را منحل کند.

در مقابل مجلس نمایندگان هم براساس همین قانون می تواند به کابینه دولت رای عدم اعتماد بدهد. بر اساس فصل پنجم قانون اساسی ژاپن، اگرمجلس نمایندگان به کابینه رای عدم اعتماد بدهد یا کابینه باید به طور دستجمعی استعفا دهد یا اینکه مجلس نمایندگان ظرف ده روز منحل شود. بر این اساس در مقایسه، مجلس نمایندگان از لحاظ قانونی دارای جایگاه برتری نسبت به مجلس مشاوران است.

چنانچه رأی دو مجلس در خصوص تعین نخست‌وزیر، تدوین بودجه، تنظیم قراردادها و تعیین مدت جلسات مجلس متفاوت باشد، اگر ظرف مدتی معین پس از رأی مجلس نمایندگان، در مجلس مشاوران رأی‌گیری انجام نگردد، رأی مجلس نمایندگان به عنوان رأی دو مجلس در نظر گرفته خواهد شد. 

بدین ترتیب قانون اساسی ژاپن این بستر قانونی را فراهم ساخته است که حزبی که بتواند اکثریت کرسی های مجلس نمایندگان را بدست آورد، نهاد اجرایی را بدست گیرد و راز قدرتمندی و اهمیت احزاب سیاسی در این کشور همین مساله است.

مجلس مشاوران

این مجلس دارای 245 نماینده است که از میان ژاپنی‌های بالاتر از 30 سال و از طریق انتخابات برگزیده می‌شوند. 147 نماینده با رای مستقیم مردم انتخاب می شوند و 98 نماینده نیز از سوی احزاب و به تناسب میزان آرایی که در انتخابات سراسری کسب می کنند، معرفی می شوند.

دوره مجلس مشاوران شش سال است و هر سه سال با برگزاری انتخابات، نیمی از اعضای آن تجدید می شود و برخلاف مجلس نمایندگان، از سوی کابینه قابل انحلال نیست.

 قوه مجریه

کابینه قدرت اجریی خود را از طریق مبانی قانونی و بودجه اعمال می کند. قوانین و بودجه مذکور توسط پارلمان تصویب شده اند. کابینه در برگیرنده نخست وزیر و وزراء می باشد. آنها به طور مشترک در اعمال قدرت اجرائی خود در برابر پارلمان مسئول می باشند. نخست وزیر توسط پارلمان و از میان حزبی که اکثریت را دارد انتخاب می شود. ژاپن دارای کابینه پارلمانی می باشد. بنابراین سازمان و استمرار آن وابسته به اعتماد می باشد. شرح اختیارات کابینه به شرح ذیل می باشد:

1. اجرای قوانین

2. پرداختن به دیپلماسی خارجی

3. امضاء موافقتنامه ها

4. نظارت بر امور ماموران دولتی

5. تنظیم سند بودجه و تسلیم آن به پارلمان.

6. اجرای دستورالعملهای کابینه

7. تصمیم گیری در مورد عفو عمومی

علاوه بر موارد فوق، کابینه رئیس دیوان عالی را تعیین می کند. کابینه همچنین در امور کشوری به امپراطور مشاوره می دهد.

 قوه قضائیه

قدرت قوه قضائیه در دادگاهها نهفته و این قوه مستقل از دیگر قوا می باشد. دیوان عالی، عالی ترین دادگاه کشور بوده و در حال حاضر در ژاپن هشت دادگاه عالی ، پنجاه دادگاه منطقه ای ، پنجاه دادگاه خانواده و 438 دادگاه بدوی وجود دارد.

دیوان عالی ژاپن متشکل از رئیس دیوان عالی و 14 قاضی می باشد.

 حکومت های محلی

امور حکومت های محلی در دو سطح در ژاپن اعمال می شود:

ا- از طریق استاندار

2- توسط شهرداری های استان: ژاپن در حال حاضر داری 47 استان و 1787 شهرداری می باشد.

همچنین استانداری توکیو خود دارای 23منطقه می باشد.

 وضعیت فعلی احزاب در پارلمان و صحنه سیاسی ژاپن

سیستم حکومتی ژاپن بر اساس فعالیت احزاب سیاسی قرار داشته و احزاب سیاسی نقش تعیین کننده  ای در صحنه سیاست کشور و بویژه در پارلمان این کشور دارند.

درحال حاضر مهمترین احزاب سیاسی فعال در صحنه سیاسی و پارلمان این کشور عبارتند از:

- حزب لیبرال دمکراتیک ژاپن  LDP( به رهبری آقای شینزو آبه ) حزب حاکم ژاپن که پارلمان را در اختیار خود دارد و دولت تشکیل داده است. در ژاپن رهبر حزب حاکم نخست وزیر کشور نیز می باشد.

-  حزب دموکراتیک مشروطه ژاپن ( به رهبری آقای  یوکیو ادانو) حزب رقیب و بزرگترین حزب محالف دولت.

-  حزب امید ( به رهبری یوچیرو تاماکی) حزب رقیب و مخالف دولت.

 - حزب کومیتو ( به رهبری آقای ناتسوئو یاماگوچی ) تنها حزب ائتلافی با حزب حاکم.

- حزب دمکراتیک ژاپن ( به رهبری آقای کوهیه اوتسوکا) حزب رقیب و مخالف دولت.

-حزب کمونیست ژاپن( به رهبری آقای کازوئو شی) حزب رقیب و مخالف دولت.

-  حزب احیای ژاپن ( به رهبری مشترک آقای ایچیرو ماتسوی) حزب رقیب و مخالف دولت.

 

-  حزب لیبرال دمکراتیکLDP، نماینده متنفذترین نیروی سیاسی در ژاپن است. این حزب بطور مستمر،اکثریت ثابتی را در مجلسین ژاپن از زمان تشکیل آن در سال 1955 تا ژوئیه 1993 میلادی حفظ کرد و پس از یک دوره  9 ماهه دوری از قدرت از 1994 میلادی به بعد با ائتلاف با احزاب کوچکتر دولت را تشکیل داده است.

شریکLDP در ائتلاف موجود حزب کومیتو است که از سوی سازمان بودایی پرقدرت «سوکا گاکی» حمایــت می گردد و برای پیوستن این حزب به دولت و تشکیل دولت ائتلافی ، عده  ای از اعضاء و مسئولین حزب لیبرال دمکراتیک بخاطر مذهبی بودن این حزب ، مخالف چنین ائتلافی می باشند.

حزب دمکراتیک ژاپنDPJ  در تاریخ 1998 تاسیس شد و با پیوستن تعدادی از اعضای حزب لیبرال دموکرات به حزب دموکراتیک ژاپن در در سالهای 2008 و 2009 این حزب عملاً بعنوان دومین حزب بزرگ سیاسی ژاپن در آمد و با تنزل موقعیت احزاب کمونیست و سوسیال دمکراتیک آراء مخالف به سمت حزب دموکراتیک جذب شد. حزب دموکراتیک ژاپن در  انتخابات مجلس نمایندگان در سال 2009 به پیروزی بزرگی رسید و با در اختیار گرفتن اکثر کرسیهای مجلس نمایندگان توانست برای اولین بار بعد از تقریبا 50 سال دولت تشکیل دهد و آقای هاتویاما رهبر حزب به عنوان نخست وزیر انتخاب گردید. اما این حزب به مرور بخاطر عدم اجابت شعارهای انتخاباتی اش و نیز بروز برخی اختلافات  درون حزبی و همچنین فاجعه هسته ای فوکوشیما و انتقادهائی که در مدیدریت این بحران هسته ای به دولت وارد شده بود و عوامل دیگری که در درون حزب خواسته های متفاوتی داشتند  به مرور ضعیف و ضعیفتر شد تا اینکه در دسامبر سال 2012 در انتخابات مجلس نمایندگان شکست خورد و دولت و حاکمیت را پس از گذشت 3 سال و سه ماه مجددا به حزب لیبرال دموکرات واگذار کرد.

بدنبال انحلال مجلس نمایندگان  در سپتامبر 2017 و برگزاری انتخابات زود هنگام، حزب دموکرات تصمیم گرفت نامزدهای خود را در فهرست حزب امید معرفی نماید که این امر منجر به بروز اختلاف و شکاف در حزب دموکرات شد و تعدادی از اعضای آن از این حزب جدا و بصورت مستقل وارد انتخابات شدند و حزب دموکراتیک مشروطه ژاپن را تشکیل دادند.

-  حزب امید. این حزب توسط خانم کویکه استاندار توکیو شکل گرفت. هسته اولیه این حزب " حزب اول توکیو " می باشد که در جریان انتخابات شورای استان توکیو تشکیل و توانست اکثریت را در این شورا بدست آورد. بدنبال این پیروزی خانم کویکه تصمیم گرفت وارد عرصه انتخابات مجلس نمایندگان شود و لذا حزب امید را تاسیس نمود.

تحولات اخیر سیاسی- پارلمانی

شینزو آبه رهبر حزب لیبرال دموکرات و نخست وزیر ژاپن به منظور تقویت موقعیت خود و حزب حاکم و همچنین پیشبرد برنامه های سیاسی –اقتصادی خود از جمله اصلاح قانون اساسی کشور، در 6 مهرماه 1396 (28 سپتامبر 2017) مجلس نمایندگان ژاپن را منحل نمود و انتخابات زود هنگام پارلمانی در روز30 مهرماه 1396 (22 اکتبر2017) برگزار گردید. در این انتخابات حزب لیبرال دمکرات به همراه حزب موتلف خود، حزب کومیتو به پیروزی رسید و مجددا اکثریت مجلس نمایندگان را احراز نمود. لازم به ذکر است آقای شینزو آبه ، نخست وزیر کنونی،  از حزب  لیبرال دموکرات و نود و ششمین نخست وزیر ژاپن است که در 26 دسامبر 2012 به نخست وزیری رسیده است.

تعداد کرسیهای احزاب درمجلس نمایندگان پس از انتخابات 22 اکتبر 2017 بقرار ذیل است:

 

حزب لیبرال دمکرات                                                                283          کرسی

حزب دموکراتیک مشروطه ژاپن                                                     55                    "

حزب دمکراتیک ژاپن                                                                 39              "

حزب کومیتو                                                                            29      "              

گروه مستقل ها                                                                        13                     "

حزب کمونیست                                                                      12                 "

حزب احیای ژاپن                                                                    11                 "

حزب امید                                                                             2                    "

حزب سوسیال دمکرات                                                              2                  "

حزب لیبرال                                                                           2                  "

مستقل ها                                                                             17                 "

جمع                                                                                  465       کرسی

 

همچنین ترکیب احزاب سیاسی در مجلس مشاوران پس از انتخابات 21 جولای 2019 به قرار ذیل است:

حزب لیبرال دمکرات                                             113     کرسی

حزب دموکراتیک مشروطه ژاپن                                 32       کرسی

حزب کومیتو                                                       28       کرسی

حزب دمکراتیک مردم                                           21        کرسی

حزب احیای ژاپن                                                  16        کرسی

حزب کمونیست                                                  13       کرسی

حزب سوسیال دموکرات                                          2        کرسی

مستقلین                                                           13       کرسی

سایر                                                                  7      کرسی

جمع                                                                245   کرسی   

 

بروز رسانی: تیر ماه 1398